Το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου αποτελεί μία από τις βασικότερες απεικονιστικές εξετάσεις που εντοπίζει, διαγιγνώσκει και παρακολουθεί με αξιοπιστία την εμφάνιση και την εξέλιξη της στεφανιαίας νόσου της καρδιάς. Η καρδιολογική εξέταση του σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου συχνά αναφέρεται και ως σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου της καρδιάς και τα αποτελέσματά της πρέπει να αξιολογούνται από ειδικό ιατρό καρδιολόγο. Το σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου (Single photon emission tomography – SPECT) είναι μία εξέταση που υπάγεται στις εξετάσεις της πυρηνικής ιατρικής (πυρηνική καρδιακή απεικόνιση) και πραγματοποιείται για να διαπιστωθεί εάν αιματώνεται επαρκώς και πλήρως το μυοκάρδιο. Η εξέταση του σπινθηρογραφήματος αιματώσεως μυοκαρδίου αποτελεί μία αναίμακτη – μη επεμβατική, με υψηλή διαγνωστική αξία απεικονιστική εξέταση που διενεργείται για τον καρδιολογικό έλεγχο σε περίπτωση στεφανιαίου συνδρόμου. Πρόκειται για μια σάρωση εκπομπής ενός φωτονίου SPECT με υπολογιστικό τομογράφο, που δημιουργεί τρισδιάστατες τομογραφικές εικόνες. Πραγματοποιείται από τον πυρηνικό ιατρό, εξειδικευμένο ακτινολόγο ή ακτινοδιαγνώστη σε συνεργασία με τον καρδιολόγο που αναλύει τα τελικά πορίσματα και τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Διενεργείται σε πλήρως εξοπλισμένα νοσοκομεία, κλινικές, διαγνωστικά κέντρα, καρδιολογικά εργαστήρια ή καρδιολογικά ιατρεία που διαθέτουν σύγχρονα ιατρικά μέσα και μηχανήματα. Η εξέταση καρδιάς με σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου είναι προσιτή, χαμηλού κόστους και μάλιστα μπορεί να καλυφθεί από τον ΕΟΠΠΥ και άλλα ασφαλιστικά ταμεία μετά από χορήγηση παραπεμπτικού από τον καρδιολόγο.
Η καρδιολογική εξέταση σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου μπορεί να δώσει ζωτικής σημασίας πληροφορίες για ασθενείς που πάσχουν (πιθανώς ή επιβεβαιωμένα) από στεφανιαία νόσο, αθηρωμάτωση, αθηροσκλήρωση από υψηλή χοληστερόλη, έχουν μυοκαρδικές βλάβες ή βλάβες μεσαίων ή μεγάλων αρτηριών κ.ά. Με το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου μπορεί να ελεγχθεί επίσης η κατάσταση της καρδιάς μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή μετά από ισχαιμικό επεισόδιο από καρδιαγγειακή νόσο. Οι εξετάσεις της καρδιάς με σπινθηρογράφημα αιματώσεως του μυοκαρδίου μπορούν επίσης να ελέγξουν προεγχειρητικά σε σημαντικό βαθμό τον κίνδυνο ενός ασθενούς με στεφανιαία νόσο, την κατάσταση λειτουργίας του μυοκαρδίου μετά από έμφραγμα, το θετικό ή όχι αποτέλεσμα και τη βιωσιμότητά του μυοκαρδίου μετά από επεμβάσεις αγγειοπλαστικής, καρδιοχειρουργικής ή αορτοστεφανιαίες, την υγεία των στεφανιαίων αρτηριών (εάν υπάρχουν στενώσεις ή αποφράξεις), πόσο καλά αντλείται αίμα από την καρδιά, το μέγεθος των κόλπων και των κοιλοτήτων της καρδιάς, καθώς επίσης μπορεί να γίνει εφικτή και η αξιολόγηση από τον γιατρό του ποσοστού αποτελεσματικότητας και βελτίωσης την οποία είχε η επέμβαση ή η θεραπευτική φαρμακευτική αγωγή η οποία ακολουθείται.
Σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με Θάλλιo – 201 (Tl – 201)
Για την πραγματοποίηση του σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου, είναι αναγκαία η χορήγηση μικρής ποσότητας χημικής ραδιενεργής ουσίας στον οργανισμό του ασθενούς, η οποία ονομάζεται Θάλλιο – 201 ή Tl – 201. Γι’ αυτό συχνά η εξέταση ονομάζεται εναλλακτικά και σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με Θάλλιο. Το ραδιοϊσότοπο της ραδιενεργής ουσίας «Θάλλιο» που χορηγείται και εγχέεται ενδοφλεβίως στον ασθενή και το οποίο ονομάζεται ραδιονουκλίδιο, εκθέτει σε κάποια ορισμένη ποσότητα δόσης ακτινοβολίας τον ασθενή, όμως είναι ασφαλής. Η έγχυση συνήθως γίνεται από κάποια φλέβα του βραχίονα ή του χεριού και στη συνέχεια η ουσία κυκλοφορεί μέσα στον οργανισμό με τη ροή του αίματος. Η εξέταση δεν είναι βλαβερή για την υγεία του ασθενούς που δέχεται τη χημική ουσία, εφόσον αυτή χορηγείται σε πολύ μικρή και ελεγχόμενη ποσότητα. Ωστόσο, χρειάζεται να ακολουθηθούν ορισμένες σημαντικές οδηγίες που παρέχονται στον ασθενή, ώστε να αποφευχθεί τυχόν κίνδυνος για τον ίδιο και τους τριγύρω του. Σε ορισμένες περιπτώσεις το ραδιονουκλίδιο μπορεί αντί για Θάλλιο να είναι και Τεχνήτιο. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται τόσο κατά το στατικό σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου σε κατάσταση ηρεμίας (τομογραφία ηρεμίας) όσο και κατά το δυναμικό όπου υπάρχει δοκιμασία κοπώσεως με σωματική άσκηση (τομογραφία κόπωσης).
Η διαδικασία του σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου πραγματοποιείται από τον πυρηνικό ιατρό, γίνεται σε φάση ηρεμίας για την παρακολούθηση της ροής του αίματος στην καρδιά (στατικό σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου), αλλά και μετά από δοκιμασία κόπωσης (δυναμικό σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου. Ολόκληρη η εξέταση συνολικά διαρκεί περίπου από 2,5 έως 3,5 ώρες. Αρχικά, γίνεται η κόπωση (20 λεπτά περίπου) με το κλασικό τεστ κοπώσεως μετά από φυσική άσκηση σε κυλιόμενο τάπητα με σταδιακά αυξανόμενη επιτάχυνση και κλίση που δημιουργεί συνθήκες ανηφόρας ή πραγματοποιείται φαρμακευτική κόπωση – stress, της οποίας γίνεται πρόκληση με ενδοφλέβια χορήγηση διπυριδαμόλης ή αδενοσίνης από τον καρδιολόγο (όπως στο Stress Echo που δημιουργούνται τεχνητές συνθήκες κόπωσης στην καρδιά όταν υπάρχουν κινητικά προβλήματα). Το δυναμικό σπινθηρογράφημα κοπώσεως μυοκαρδίου γίνεται με έγχυση του ραδιονουκλιδίου κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της άσκησης ανά κομβικά σημεία ή αμέσως μετά από την κόπωση του ασθενούς και διαρκεί περίπου 20 λεπτά. Με το ραδιοφάρμακο Θάλλιο είναι εφικτή κατά την τομογραφία η ευκρινής απεικόνιση και ανίχνευση των πλήρως ή μερικώς αποφραγμένων αρτηριών της καρδιάς, αφού το σκιαστικό (η ραδιενεργή ουσία) δεν μπορεί να απορροφηθεί και δημιουργεί εικόνα με «ψυχρά σημεία» στα συγκεκριμένα στενά μέρη. Αυτές οι περιοχές της καρδιάς στις οποίες δεν μπορεί να εμφανιστεί το Θάλλιο, δείχνουν ότι υπάρχει κατεστραμμένος ιστός από προηγηθείσα καρδιακή προσβολή που ενδεχομένως προκάλεσε αυτές τις ουλές στο μυοκάρδιο. Στην τεχνητή δοκιμασία κόπωσης, το φάρμακο που χορηγείται στον ασθενή, δημιουργεί ελεγχόμενη επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού και των παλμών ενώ προκαλεί και διαστολή των αρτηριών όπως και στη φυσική άσκηση. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι παρόμοια, δηλαδή εγχέεται το Θάλλιο ή τεχνητιωμένα παράγωγα του Θαλλίου (ισονιτρίλια όπως το Sestamibi ή Tetrofosmin), τα οποία έχουν Τεχνήτιο Tc – 99m. Τα ραδιοφάρμακα αυτά εγχέονται στον οργανισμό κατά τη φάση της καρδιακής υπερδραστηριότητας και λαμβάνονται πολλαπλές φωτογραφίες και από τις δύο συνθήκες, ώστε μετέπειτα να γίνει σύγκριση. Στη συνέχεια, πρέπει να περάσει αρκετή ώρα (~ 2 ώρες ή και παραπάνω) μέχρι να διενεργηθεί το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου της καρδιακής ηρεμίας, το οποίο διαρκεί και αυτό περίπου 20 λεπτά. Ο ασθενής παραμένει καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης σε αναπαυτική θέση μέσα στον ειδικά εξοπλισμένο χώρο του εργαστηρίου, του νοσοκομείου, της καρδιολογικής κλινικής ή του διαγνωστικού κέντρου. Είναι σημαντικό να γίνεται σύγκριση του αποτελέσματος της εξέτασης με παλαιότερες καρδιολογικές εξετάσεις που θα πρέπει να έχει προσκομίσει ο ασθενής.
Το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με δοκιμασία κόπωσης με Θάλλιο και η σύγκρισή του με την φάση παροχής ραδιονουκλιδίου σε κατάσταση ηρεμίας, μπορεί να παρέχει μεγάλο εύρος πληροφοριών για την κατάσταση της καρδιακής υγείας και του μυοκαρδίου του εξεταζόμενου. Εάν η αιματική ροή παρουσιάζεται φυσιολογική συνεχώς, τόσο σε ηρεμία όσο και σε κόπωση, το πιο πιθανό πόρισμα είναι ότι ο ασθενής δεν πάσχει από στεφανιαία νόσο. Εάν παρατηρείται παθολογική αιματική ροή μόνο κατά τη διάρκεια της τομογραφίας κόπωσης λόγω έντασης κατά τη δραστηριότητα, τότε υπάρχει ενδεχόμενο ύπαρξης ορισμένων φραγμένων αρτηριών, δηλαδή ήπιας μορφής στεφανιαίας αρτηριακής νόσου, όμως αυτό δείχνει ότι δεν υπάρχει σωστή αιμάτωση της καρδιάς υπό συνθήκες πίεσης, γεγονός που επισημαίνει τον κίνδυνο. Στην περίπτωση που η ροή του αίματος είναι κακή τόσο κατά την άσκηση όσο και κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης και εμφανίζονται ουλές ή νεκρωμένα κύτταρα στο μυοκάρδιο, πιθανώς υπάρχει προηγούμενο ατομικό ιστορικό με καρδιακή προσβολή, έμφραγμα του μυοκαρδίου, σοβαρή κατάσταση στεφανιαίας αρτηριακής νόσου με στενώσεις κ.ά. που επείγουν επαγγελματικής ιατρικής αντιμετώπισης. Εάν φανεί ότι δεν υπάρχει καλή αιμάτωση και ροή του αίματος στην καρδιά ή εάν υπάρχει ισχαιμία στο μυοκάρδιο, ο ασθενής παραπέμπεται περαιτέρω για εξέταση στεφανιογραφίας, η οποία μπορεί να δείξει λεπτομερώς με χρήση σκιαγραφικής ουσίας και ακτινών Χ τις στεφανιαίες αρτηρίες και το εσωτερικό τους. Εάν αποδειχθεί από το πόρισμα του σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου ότι υπάρχει σοβαρή απόφραξη αρτηρίας, τότε είναι απαραίτητη η άμεση επεμβατική αντιμετώπιση από καρδιοχειρουργό με αγγειοπλαστική, αορτοστεφανιαία παράκαμψη, τοποθέτηση stent και άλλες αποτελεσματικές σύγχρονες τεχνικές θεραπευτικής αντιμετώπισης του τομέα της καρδιοχειρουργικής.
Προετοιμασία ασθενή
Ο ασθενής που θα προβεί σε εξέταση σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου, πρέπει να έχει ακολουθήσει συγκεκριμένες οδηγίες που θα έχουν δοθεί εκ των προτέρων από τον θεράποντα ιατρό ή από τον εξεταστή, ώστε να είναι καταλλήλως προετοιμασμένος. Πριν από την εξέταση, πρέπει ο εξεταζόμενος να μην έχει φάει για τουλάχιστον 6 ώρες. Πριν από τη νηστεία, είναι καλό να φάει κάτι πολύ ελαφρύ όπως φρυγανιά και νερό. Εάν το ραντεβού σας είναι αργά μέσα στην ημέρα, δηλαδή το μεσημέρι, μπορείτε να καταναλώσετε ένα πολύ ελαφρύ πρωινό γεύμα. Ωστόσο, πρέπει να μην έχετε καταναλώσει για 24 ώρες καφέ ή άλλα καφεΐνούχα ροφήματα όπως τσάι, ενεργειακά ποτά, κόκα κόλα κ.ά. που περιέχουν καφεΐνη. Πριν την εξέταση, θα πρέπει να αφαιρέσετε τα μεταλλικά αντικείμενα από το σώμα σας. Επίσης καλό είναι να φέρετε μαζί σας αθλητικά υποδύματα στην περίπτωση που απαιτηθεί από τον καρδιολόγο διενέργεια κοπώσεως σε διάδρομο. Οι διαβητικοί ασθενείς θα πρέπει την ημέρα της εξέτασης να πάρουν το χάπι για το ζάχαρο ή την ένεση της ινσουλίνης μετά από την εξέταση. Για τα φάρμακα της καρδιάς, καθώς και για οποιοδήποτε άλλο φάρμακο ή συμπλήρωμα λαμβάνετε, θα πρέπει να έχει προηγηθεί ενημέρωση και συζήτηση με τον ιατρό για το εάν θα ληφθούν πριν ή μετά από το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με Θάλλιο. Για τα παρακάτω φάρμακα και χάπια που είναι β – αναστολείς: BLOCKATENS, TENORMIN, LOPRESOR, SELECTOL, CARVEDILEN, LOBIVON, DILATREND, CARVEPEN, TILDIEM, DIPEN, SOTALOL, MONΟSORDIL, IMDUR, PACTEΝS, KERLONE, TTS, HYPOLOC, EPINITRIL, TRINIPACH, CARDIPLUS, RANEXA, TENORETIC, GLOPIR, CONCOR, ADALAT, PINDOLOL, NEBIVOLOL κ.ά., πρέπει να γίνει διακοπή της λήψης τους για τρεις ημέρες, δηλαδή δύο μέρες νωρίτερα από την ημέρα της εξέτασης του σπινθηρογραφήματος αιματώσεως μυοκαρδίου με Θάλλιο. Τα φάρμακα θεοφυλλίνης όπως το Theodur πρέπει να διακόπτονται για δύο ημέρες. Προτείνεται διακοπή των αναστολέων διαύλων ασβεστίου (Ca) για δύο ημέρες και για μία ημέρα πριν από την εξέταση να διακοπούν τα νιτρώδη (Nitrodyl/ Nitrong / Nitrolingual/ Nitramin / Monoket/ Isomon/ Pensordil/ Pancoran κ.ά.). Θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σε περίπτωση που είστε έγκυος ή θηλάζετε. Εάν έχετε οποιαδήποτε πάθηση, πνευμονική, νευρολογική κ.ά., ενημερώστε τον πυρηνικό ιατρό.
Μετά την εξέταση
Η ραδιενεργή ουσία θα αποχωρήσει φυσιολογικά από τον οργανισμό μετά από μερικές ώρες μέσω των ούρων και της απώλειας σωματικών υγρών. Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού ή χυμών μπορεί να βοηθήσει το σώμα να «ξεπλυθεί» συντομότερα από το ραδιοφάρμακο και να γίνει ευκολότερα η διάσπασή του μέσα στις επόμενες ημέρες. Δίνεται η συμβουλή στον ασθενή να αποφεύγει να πλησιάζει εγκυμονούσες, θηλάζουσες γυναίκες, μικρά παιδιά, μωρά, βρέφη και ηλικιωμένους για τα επόμενα 24ωρα (περίπου για 3 ημέρες).
Η εξέταση με σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου δεν πρέπει να συγχέεται με την ραδιοϊσοτοπική κοιλιογραφία (είτε σε κόπωση είτε σε ηρεμία). Ενώ η πρώτη εξετάζει την αιμάτωση, τη ροή του αίματος και τη δομή της καρδιάς και του μυοκαρδίου, η δεύτερη εξέταση ελέγχει τη λειτουργικότητα και την ικανότητα ομαλής άντλησης της καρδιάς και των κοιλιών της, ενώ δεν απαιτείται κάποια ειδική προετοιμασία από τον ασθενή.
Σπινθηρογράφημα καρδιάς σύγχρονης τεχνολογίας
Αξίζει να αναφερθεί ότι το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου πλέον μπορεί να πραγματοποιηθεί με ειδικό μηχάνημα τελευταίας τεχνολογίας (γ – κάμερα ή D – SPECT), το οποίο μπορεί να ελέγξει και να εξετάσει τόσο τη δομή όσο και την ομαλή ή όχι λειτουργικότητα του οργάνου της καρδιάς, την πιθανώς ελλιπή αιμάτωση της καρδιάς, παρέχοντας μεγαλύτερο εύρος λεπτομερειών της καρδιακής λειτουργίας στον πυρηνικό γιατρό. Η καινοτομία της χρήσης γ – κάμερας για την απεικόνιση στο σπινθηρογράφημα αιματώσεως μυοκαρδίου, έγκειται στο γεγονός ότι υπόσχεται να μειώσει τη χρονική διάρκεια της εξέτασης, άρα και την έκθεση σε ακτινοβολία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με μεγάλη ακρίβεια σε ιδιαίτερα υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς αλλά και σε άτομα με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή δύσπνοια. Λαμβάνονται λήψεις από ποικίλες θέσεις, οι οποίες είναι αναπαυτικές (σε ξαπλωμένη θέση), και μειώνονται στο ελάχιστο οι εσφαλμένες απεικονίσεις. Η συγκεκριμένη μέθοδος σπινθηρογραφήματος μυοκαρδίου αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας καθώς έχει διάρκεια μόλις 3 έως 8 λεπτών, επιβαρύνει με ελάχιστη δόση ακτινοβολίας τον ασθενή, είναι ασφαλής, αξιόπιστη και παρέχει πολύ ποιοτική ψηφιακή εικόνα και πλήθος καθαρών φωτογραφιών.