Το υπερηχογράφημα καρωτίδων ή αλλιώς triplex καρωτίδων (αιμοδυναμικός έλεγχος με Doppler), πρόκειται για ένα έγχρωμο υπερηχογράφημα που απεικονίζει με υψηλές συχνότητες τις καρωτίδες, το εσωτερικό περιεχόμενό τους, τη μορφή των τοιχωμάτων τους, το πάχος τους καθώς και τη δυνατότητα της φυσιολογικής ή όχι ροής του αίματος μέσα από αυτές. Με το υπερηχογράφημα καρωτίδων (το οποίο ονομάζεται και τρίπλεξ σπονδυλικών αρτηριών) μπορούν να δοθούν πολύ χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη στένωσης στις αρτηρίες και σε τι βαθμό υπάρχει η στένωση των αγγείων. Η εξέταση αυτή είναι αξιόπιστη, διατίθεται σε προσιτό κόστος, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα σημαντικό προληπτικό μέσο και να διαγνώσει καρδιαγγειακές παθήσεις, αφού οι φραγμένες αρτηρίες μπορούν να επιφέρουν πλήθος από σοβαρές καρδιακές και καρδιαγγειακές νόσους. Το τρίπλεξ καρωτίδων αποτελεί μια οικονομική, ανώδυνη, εύκολη, γρήγορη και ασφαλή εξέταση με την οποία μπορούν να προληφθούν επείγουσες καταστάσεις που επηρεάζουν την καρδιακή λειτουργία και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Το τρίπλεξ καρωτίδων – σπονδυλικών αρτηριών μπορεί να πραγματοποιηθεί σε καταλλήλως εξοπλισμένα καρδιολογικά ιατρεία, καρδιολογικές κλινικές, νοσοκομεία ή διαγνωστικά κέντρα. Αποτελεί μια απεικονιστική μέθοδο κατά την οποία χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα μέσω ειδικής κεφαλής, από την οποία οι ήχοι που καταγράφονται από τις καρωτίδες του σώματος, δημιουργούν ηχητική αντανάκλαση που μετατρέπεται σε ψηφιακή εικόνα στην οθόνη του υπολογιστή του γιατρού ή του ακτινολόγου – ακτινοδιαγνώστη. Ο ασθενής κατά τη διάρκεια του υπερήχου καρωτίδων ξαπλώνει σε ύπτια θέση και τοποθετείται ειδικό τζελ επάνω στο δέρμα του στην περιοχή του λαιμού και του αυχένα ώστε η μετάδοση των ηχητικών κυμάτων να γίνεται ευκολότερα και δίχως εμπλεκόμενα παράσιτα. Για τη σωστότερη διάγνωση από τον εξειδικευμένο ακτινολόγο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση η ύπαρξη σύγχρονων μηχανημάτων με κορυφαία τεχνολογία που θα εγγυάται ποιοτική ευκρίνεια στην απόδοση της εικόνας των καρωτίδων και των αγγείων. Ένα ποιοτικό σύστημα απεικόνισης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εκπέμπει συχνότητες άνω των 7 MHz. Η συνολική διάρκεια της εξέτασης του υπερηχογραφήματος καρωτίδων είναι σύντομη και δεν προκαλεί δυσφορία ή ενόχληση στον ασθενή, καθώς κυμαίνεται περίπου στα 10 έως 15 λεπτά. Η εξέταση υπερήχου καρωτίδων πραγματοποιείται σε τρεις φάσεις οι οποίες περιλαμβάνουν αρχικά ασπρόμαυρη εικόνα του αγγείου το οποίο εξετάζεται, στη συνέχεια γίνεται έλεγχος με έγχρωμη απεικόνιση της ροής του αίματος και έπειτα μετράται η ταχύτητα ροής του αίματος που εισέρχεται μέσω των καρωτίδων, κάτι το οποίο διενεργείται με σήματα doppler από διάφορα σημεία των αρτηριών στον λαιμό. Στο τέλος γίνεται αξιολόγηση του πορίσματος από τον ακτινοδιαγνώστη και στη συνέχεια από τον καρδιολόγο σας.
Στόχος της εξέτασης με υπερήχους στις καρωτίδες είναι η αποτύπωση του μεγέθους στένωσης των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών. Οι μεγάλες αυτές αρτηρίες είναι υπεύθυνες για την αιμάτωση του εγκεφάλου, του προσώπου και του σώματος και γι’ αυτό όταν παρατηρούνται αθηρωματικές πλάκες στα αγγεία, πρέπει να εξετάζεται ο βαθμός της στένωσης που προκαλούν ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου ή καρδιακών προβλημάτων λόγω μειωμένης ροής του αίματος στον οργανισμό.
Υπερηχογράφημα μεγάλων αγγείων
Το υπερηχογράφημα μεγάλων αγγείων είναι ένας διαφορετικός τρόπος για να εννοήσουμε το τρίπλεξ καρωτίδων, το οποίο ουσιαστικά υπάγεται στις καρδιολογικές – καρδιαγγειακές εξετάσεις, καθώς με αυτό επιχειρείται να διαπιστωθεί η ύπαρξη στένωσης στις καρωτίδες – μεγάλα αγγεία, ο βαθμός πάχυνσης των αγγειακών τοιχωμάτων και ο εντοπισμός αθηρωματικών πλακών – επιστρώσεων. Οι αθηρωματικές πλάκες μέσα στις αρτηρίες μπορούν να δημιουργηθούν εξαιτίας περίσσειας ασβεστίου, χοληστερόλης, λίπους κλπ. στον οργανισμό του ατόμου, τα οποία επικάθονται στα τοιχώματα των αγγείων και φράσσουν τη δίοδο για την ομαλή ροή και κυκλοφορία του αίματος. Η μείωση της ποσότητας του αίματος που ρέει μέσα από τις αρτηρίες, μπορεί να επιφέρει σοβαρούς κινδύνους που απειλούν τη ζωή όπως το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, ποικίλα νευρολογικά προβλήματα, έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή προσβολή – ανακοπή κ.ά.
Το υπερηχογράφημα μεγάλων αγγείων αποτελεί μια εξέταση με μεγάλη αξιοπιστία και ευαισθησία, η οποία μπορεί να δείξει στον ακτινολόγο τον ακριβή βαθμό στένωσης των αγγείων και στη συνέχεια να γίνει από κοινού αξιολόγηση του πορίσματος με τον καρδιολόγο. Η εξέταση του υπερήχου καρωτίδων μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε για προληπτικούς λόγους (π.χ. μετά από λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου) είτε όταν υπάρχουν ενδείξεις για αθηρωματικές στρώσεις μέσα στα αγγεία. Συνήθως διενεργείται σε άτομα τα οποία έχουν ατομικό ιστορικό με προηγούμενο εγκεφαλικό επεισόδιο ή παρουσιάζουν κάποια συμπτώματα που υποδηλώνουν αγγειακό πρόβλημα. Σε πρώιμα στάδια αθηρωματικής νόσου, μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα. Ως μέσο πρόληψης και διερεύνησης μπορεί να πραγματοποιηθεί από κάθε άτομο που εμφανίζει ενδείξεις για αθηρωματικές πλάκες μετά από έναν έλεγχο ρουτίνας σε υπέρηχο της κοιλιακής χώρας, μαγνητική τομογραφία, αξονική τομογραφία, αγγειογραφία ή από άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, έχουν υψηλή χοληστερίνη στο αίμα, παχυσαρκία, υπέρταση, δυσλιπιδαιμίες, είναι ηλικιωμένοι, υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού με αρτηριοσκλήρυνση ή συντρέχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο όπως το κάπνισμα και οι καταχρήσεις αλκοόλ και ουσιών. Επίσης, το triplex καρωτίδων μπορεί να δώσει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την ύπαρξη καρδιαγγειακού νοσήματος σε περιπτώσεις όπου το άτομο έχει υποστεί παροδικό (μίνι) εγκεφαλικό επεισόδιο και επανήλθε, εάν εμφανίζει διαταραχές στην όραση όπως ισχαιμική οφθαλμοπάθεια, παροδική μονόπλευρη αμαύρωση κ.ά., καθώς επίσης μπορεί να γίνει παραπομπή του ασθενούς για τον υπέρηχο καρωτίδων και ως προεγχειρητικός έλεγχος μέσα σε ένα σύνολο άλλων εξετάσεων πριν από ένα μεγάλο αγγειολογικό ή καρδιολογικό χειρουργείο ή και μετά από τοποθέτηση stent στις καρωτίδες.
Συχνά ο ασθενής παραπέμπεται για υπερηχογράφημα καρωτίδων συμπληρωματικά με άλλες εξετάσεις σε περίπτωση που εμφανίζει καρδιολογικά συμπτώματα και παθήσεις όπως πόνο στην καρδιά, στηθάγχη, βαλβιδοπάθειες, υπέρταση, μούδιασμα των άκρων – του λαιμού ή του προσώπου, ταχυκαρδίες, βραδυκαρδίες, λαχάνιασμα, αρρυθμίες, κόπωση, εύκολη κούραση, δύσπνοια, ζαλάδα, δυσφορία, λιποθυμία, απώλεια συνείδησης, αδυναμία άσκησης κ.ά.
Εκτός από τον έλεγχο για αιμοδυναμική διαταραχή, το υπερηχογράφημα μεγάλων αγγείων εξετάζει και το πάχος του ενδοθηλίου τους, το οποίο μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες και ενδείξεις για πιθανή επικείμενη καρδιοπάθεια ή κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί στένωση στις καρωτίδες σε βαθμό έως 50%, δεν απαιτείται αντιμετώπιση με χειρουργείο αλλά τακτική παρακολούθηση από ακτινολόγο, ακτινοδιαγνώστη, καρδιολόγο και αγγειοχειρουργό. Εάν η στένωση των αγγείων παρατηρείται σε βαθμό 50 – 69%, συνήθως επιχειρείται φαρμακευτική αντιμετώπιση με αντιαιμοπεταλιακά, ενώ εάν υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό αρτηριακής στένωσης είναι απαραίτητη η χειρουργική αντιμετώπιση. Ωστόσο, εάν υπάρχει πλήρης απόφραξη 100% δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί επεμβατικά αλλά μόνο συντηρητικά. Όταν υπάρχει αθηρωματική νόσος των καρωτίδων, υπάρχει κίνδυνος θρόμβωσης εάν υποστεί ρήξη κάποιο τμήμα από τις αθηρωματικές πλάκες ή να μεταφερθεί στον εγκέφαλο προκαλώντας εγκεφαλικό επεισόδιο λόγω στένωσης της έσω καρωτίδας. Η αρτηριογραφία των καρωτίδων είναι απαραίτητη για την επιλογή του καταλληλότερου τρόπου αντιμετώπισης και θεραπευτικού πλάνου. Για πληρέστερη εκτίμηση και χαρτογράφηση του προβλήματος και του μεγέθους της στένωσης, μπορεί να λειτουργήσει ως πολύ χρήσιμο εργαλείο η συμπληρωματική εξέταση μαγνητικής αγγειογραφίας των καρωτίδων.
Για τη διενέργεια υπερηχογραφήματος καρωτίδων δεν απαιτείται κάποια προετοιμασία. Ο εξεταζόμενος είναι καλό να φοράει άνετα ρούχα, να αποφύγει τα κοσμήματα στον λαιμό και να αποφεύγει ο ασθενής να καταπίνει καθώς ομιλεί. Εάν υπάρχει πάθηση ιλίγγου θέσεως, είναι σημαντικό να ενημερωθεί ο γιατρός διότι η εξέταση γίνεται σε θέση ανάσκελα που πιθανώς να επιφέρει ζάλη σε αυτά τα άτομα. Είναι επίσης πολύ σημαντική η σύγκριση με παλαιότερες εξετάσεις από τρίπλεξ καρωτίδων, εάν η εξέταση έχει επαναληφθεί στο παρελθόν.
Συχνές ερωτήσεις για το triplex καρωτίδων:
1. Τί είναι το υπερηχογράφημα καρωτίδων;
Το υπερηχογράφημα καρωτίδων ή τρίπλεξ καρωτίδων ή υπέρηχος μεγάλων αγγείων είναι μια απεικονιστική εξέταση που εξετάζει τα αγγεία που βρίσκονται στον λαιμό μέσω ηχητικών κυμάτων με τη βοήθεια ειδικής κεφαλής και έγχρωμης οθόνης.
2. Σε τι βοηθάει η εξέταση του υπερηχογραφήματος καρωτίδων;
Με το υπερηχογράφημα καρωτίδων μπορεί να ανιχνευθεί τυχόν στένωση στις καρωτίδες λόγω αθηρωματικής πλάκας και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα άμεσα ώστε να αποφευχθεί πιθανό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα του μυοκαρδίου και άλλες καρδιαγγειακές παθήσεις.
3. Σε ποιους απευθύνεται το τρίπλεξ καρωτίδων;
Το τρίπλεξ καρωτίδων (καρωτιδικών συστημάτων και σπονδυλικών αρτηριών) μπορεί να διενεργηθεί από εξειδικευμένο ακτινολόγο σε κάθε άτομο που έχει ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλές τιμές χοληστερίνης, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία ή λαμβάνουν χώρα άλλοι παράγοντες κινδύνου όπως π.χ. το κάπνισμα.
4. Πόσο διαρκεί ο υπέρηχος καρωτίδων;
Η διάρκεια της εξέτασης υπερηχογραφήματος καρωτίδων διαρκεί περίπου 10 έως 15 λεπτά και έπειτα γίνεται συζήτηση του πορίσματος με τον ιατρό και δίνονται οδηγίες στον ασθενή για το ποια είναι η βέλτιστη πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί.
5. Πονάει το τρίπλεξ καρωτίδων;
Όχι. Το υπερηχογράφημα – τρίπλεξ καρωτίδων αποτελεί μια εντελώς ανώδυνη, ασφαλή, ακίνδυνη, ευκρινή, με υψηλή ευαισθησία αλλά και φθηνή εξέταση που δεν προκαλεί καμία δυσφορία στον ασθενή.
6. Χρειάζεται κάποια ειδική προετοιμασία από τον ασθενή πριν από το υπερηχογράφημα καρωτίδων – μεγάλων αγγείων;
Δεν χρειάζεται καμία προετοιμασία πριν από την εξέταση των αρτηριών – καρωτίδων με υπερήχους. Ο ασθενής μπορεί να έχει φάει κανονικά νωρίτερα καθώς και να έχει πιει νερό. Πρέπει μονάχα να ειδοποιήσει τον ακτινολόγο σε περίπτωση που πάσχει από ίλιγγο θέσεως.
7. Ποια νόσο διαγιγνώσκει το υπερηχογράφημα καρωτίδων;
Το υπερηχογράφημα καρωτίδων ή η αρτηριογραφία καρωτίδων μπορεί να διαγνώσει την καρωτιδική νόσο, δηλαδή της φραγμένες αρτηρίες ή τις στενώσεις των αγγείων, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί φανεί σωτήριο για την υγεία του ατόμου εάν αντιμετωπιστεί άμεσα. Η εξέταση προλαμβάνει το εγκεφαλικό επεισόδιο, νευρολογικές νόσους κ.ά., αφού ακολουθηθεί η καταλληλότερη θεραπεία για την κάθε περίπτωση.
8. Χρειάζεται συχνή επανάληψη του υπερηχογραφήματος καρωτίδων – μεγάλων αγγείων;
Εάν βρεθεί προχωρημένος βαθμός στένωσης των αγγείων και μεγάλες επιστρώσεις αθηρωματικών πλακών στις καρωτίδες, αποφασίζεται από κοινού με τον ιατρό η θεραπεία και συστήνεται η συχνή επανάληψη της εξέτασης μετά από τη θεραπεία, ώστε να αξιολογηθεί η βελτίωση του προβλήματος.